VHO - Tại thời điểm này, phim Việt có nhiều dấu hiệu khởi sắc. Tuy nhiên, ao ước chiến thắng tại các liên hoan phim (LHP) quốc tế vẫn ở phía trước. Muốn xác lập được vị trí trong nền điện ảnh thế giới, nhiều ý kiến cho rằng phim Việt cần phải đậm đà bản sắc Việt.

 Diễn viên Hải Yến (phải, vai Sương) trong phim Cánh đồng bất tận cũng rất thành công trong các phim Mùa hè chiều thẳng đứng, Người Mỹ trầm lặng, Chuyện của Pao và Chơi vơi

 Thị trường điện ảnh Việt Nam được đánh giá đang phát triển rất sôi động và nhanh. Tuy nhiên, nhiều ý kiến tại LHP quốc tế TP Hồ Chí Minh 2024 (HIFF 2024) cho rằng, phim Việt vẫn khó tiếp cận thị trường Âu - Mỹ.

Khán giả sẽ phát chán với những loại phim lấy nước mắt...

Theo bà Trần Phương Thảo, Giám đốc Kinh doanh và tiếp thị (Công ty TNHH BHD), thì bên cạnh những khó khăn về nội dung, các nhà làm phim trong nước vẫn có thói quen làm “cuốn chiếu” mà chưa xây dựng kế hoạch cụ thể ngay từ khi bắt tay vào sản xuất, dẫn đến thất bại trong việc đưa phim ra nước ngoài.

Trong khi đó, ông Nguyễn Phạm Hoàng Quân, Tổng Giám đốc điều hành Công ty Truyền thông ProductionQ cho rằng, muốn đưa phim ra thị trường nước ngoài, các nhà làm phim cần chuẩn bị kỹ càng các bước. Đặc biệt cần có chiến lược cụ thể trên các nền tảng mạng xã hội để dự án phim được công chúng biết đến rộng rãi.

Cũng rất cần tham khảo ý kiến của nhà sản xuất phim Raymond Phathanavirangoon (Thái Lan), phim Việt Nam đang sa đà vào những chuyện buồn khổ, lấy nước mắt khán giả, điều mà Thái Lan từng vấp phải. “Điện ảnh Việt Nam có nhiều nhân tài nhưng các phim thương mại cứ nhắc đi nhắc lại những chủ đề buồn khổ, đến một lúc nào đó khán giả sẽ phát chán với những loại phim lấy nước mắt. Đừng tập trung làm phim lấy nước mắt người xem nữa, đó là điều rất tệ”, ông Phathanavirangoon nói.

Tương tự, Anderson Lê, đạo diễn chương trình ở HIFF và từng là đạo diễn nghệ thuật của LHP Hawaii cho rằng, trên thực tế, hiện nay các phim thương mại ăn khách của Việt Nam thường nhằm lấy nước mắt khán giả, mà chưa thực sự ý thức đào sâu vào bề dày văn hóa của người Việt Nam.

Với nhà sản xuất phim Võ Thanh Hòa, để mặt bằng chung phim Việt có chất lượng đều hơn, chứ không chỉ có vài phim ăn khách và chất lượng phim luôn trồi sụt, vẫn phải đầu tư phát triển nhân lực, nguồn vốn và trang thiết bị, bởi lượng người làm nghề giỏi trong các khâu hiện vẫn rất ít.

“Vấn đề cần thiết là phải đào tạo để có nhiều nhân tài hơn trong lĩnh vực làm phim, như vậy thì thị trường mới có thể thực sự phát triển bền vững”, đạo diễn Hằng Trịnh nói.

Những tín hiệu tích cực

Cho dù còn không ít vấn đề cần tháo gỡ cũng như chưa giành được nhiều giải thưởng tại các LHP quốc tế lớn, nhưng điện ảnh Việt Nam cũng đã ghi được dấu ấn đáng khích lệ, nhất là ở những bộ phim đậm bản sắc Việt. Khi nét sâu thẳm trong tâm hồn người Việt được khai thác tốt thì bộ phim sẽ thành công.

Có thể kể đến Ròm - kịch bản và đạo diễn Trần Thanh Huy. Đây là bộ phim “khó xem”, không thuộc dạng phim thương mại. Phim đoạt giải Làn sóng mới tại LHP quốc tế Busan 2019; giải Phim điện ảnh đầu tay xuất sắc nhất tại LHP quốc tế Fantasia 2020; Phim hay nhất tại LHP châu Á Barcelona 2020. Ròm, nhân vật chính trong phim, là một cậu bé nghèo lăn lộn trong cuộc mưu sinh ở đô thị, dành vài đồng tiền ít ỏi chờ ngày tìm về nhà. Câu chuyện có thể nói là giản đơn nhưng mang sức khái quát lớn về số phận con người.

Hay như phim Trăng nơi đáy giếng, chuyển thể từ truyện ngắn cùng tên của nhà văn Trần Thùy Mai (Nguyễn Vinh Sơn đạo diễn), cũng mang đậm bản sắc văn hóa, con người Việt. Bộ phim giúp Hồng Ánh đoạt giải Nữ diễn viên chính xuất sắc trong LHP quốc tế Dubai 2008. Trong khi đó, Áo lụa Hà Đông được đạo diễn Lưu Huỳnh khai thác đề tài chiến tranh với nhiều thân phận. Cùng với các giải trong nước, phim được xướng tên trong LHP quốc tế Busan 2006.

Có nhiều giải tại các LHP quốc tế nhất, cho tới thời điểm này, có lẽ là Mùa len trâu - kịch bản và đạo diễn Nguyễn Võ Nghiêm Minh, dựa trên tập truyện Hương rừng Cà Mau của nhà văn Sơn Nam. Phim vừa có tính chân thực của một bộ phim tài liệu, vừa mang nét uyển chuyển của một tác phẩm điện ảnh, đã tham dự gần 10 LHP khu vực và quốc tế, giành Giải đặc biệt tại LHP Locarno (Thụy Sỹ); giải Đạo diễn mới xuất sắc nhất tại LHP Chicago (Mỹ); giải Kỳ Lân Vàng tại LHP Amiens (Pháp); giải Đặc biệt của LHP Amazonas (Brazil); giải cao nhất tại LHP Asian Marine, Mukuhari (Nhật Bản)...

Tuy nhiên, với Oscar - giải danh giá nhất của điện ảnh thế giới, phim Việt Nam đến nay chưa thành công, dù đã qua 19 lần có phim tham dự. Mở đầu, năm 1993, Mùi đu đủ xanh của đạo diễn Trần Anh Hùng được gửi tham dự Oscar. Mặc dù bộ phim được đầu tư kinh phí và sản xuất tại Pháp nhưng đạo diễn đã xin phép để tác phẩm đại diện cho Việt Nam do bộ phim chủ yếu sử dụng tiếng Việt và các nhân vật do các diễn viên Việt Nam thể hiện.

Các phim gửi tham dự Oscar, lần lượt theo thời gian từ năm 1993 tới năm 2023 là: Mùi đu đủ xanh; Bụi hồng; Ba mùa; Mùa hè chiều thẳng đứng; Vua bãi rác; Mùa len trâu; Chuyện của Pao; Áo lụa Hà Đông; Đừng đốt; Khát vọng Thăng Long; Mùi cỏ cháy; Trúng số; Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh; Cha cõng con; Cô Ba Sài Gòn; Hai Phượng; Mắt biếc; Phát đạn của kẻ điên. Mới nhất, năm 2023 là bộ phim Tro tàn rực rỡ.

Trong số những bộ phim Việt gửi tham dự giải Oscar, dù nhận được đề cử hay không, đáng chú ý là ba bộ phim: Mùa hè chiều thẳng đứng, Chuyện của Pao và Áo lụa Hà Đông đều có sự tham gia của NSND Như Quỳnh.

Về phía nhà sản suất, Ngô Thanh Vân với Cô Ba Sài Gòn và Hai Phượng, được gửi tranh giải lần lượt vào năm 2018 và 2019. Tương tự, đạo diễn Victor Vũ có hai phim gửi tranh giải là Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh và Mắt biếc, lần lượt vào năm 2016 và 2020. Cả hai tác phẩm đều là phim chuyển thể từ truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh.

Khát vọng tạo nên một dòng phim Việt trong điện ảnh thế giới liệu có quá xa vời? Câu trả lời hẳn vẫn còn ở phía trước. Nhưng, với những gì đã và đang có, chúng ta vẫn có quyền hy vọng: Hy vọng bản sắc Việt sẽ làm nên hành trình hội nhập của phim Việt vào điện ảnh thế giới.n

 Năm 1959, bộ phim truyện Việt Nam đầu tiên Chung một dòng sông ra đời. Phim lấy bối cảnh là dòng sông Bến Hải và câu chuyện tình yêu bị chia cắt qua Vĩ tuyến 17. Tiếp đó, điện ảnh Việt Nam ghi dấu ấn qua hàng loạt phim, trong đó phải kể đến Vợ chồng A Phủ, Lửa trung tuyến (cùng ra đời trong năm 1961); Chim vành khuyên (1962); Chị Tư Hậu (1963); Nổi gió (1966)… Đến những bộ phim vào thập niên 80 là Chị Dậu (1981); Làng Vũ Đại ngày ấy (1983) cùng chùm ba bộ phim đặc sắc của đạo diễn Đặng Nhật Minh, gồm: Cô gái trên sông (1980); Thị xã trong tầm tay (1982); Bao giờ cho đến tháng Mười (1984). Thời gian đó, bộ phim Ván bài lật ngửa cũng là một điểm sáng, cho tới nay nhiều người vẫn còn nhắc tới.