VHO - Đọc sách đã trở thành nhu cầu không thể thiếu trong đời sống xã hội. Sách cho ta tri thức, hiểu biết và kiến thức tổng hợp về mọi phương diện của đời sống; giúp con người có thêm kinh nghiệm sống, sản xuất, lao động, học tập và trau dồi tư tưởng, tình cảm, thẩm mỹ, tư duy.

Theo Karl Marc, sách góp phần giúp “con người sống người hơn” trong một xã hội luôn phức tạp và đầy biến động. Ở nhiều nước trên thế giới, thư viện và việc tổ chức đọc sách, báo cho các tầng lớp nhân dân đã xuất hiện từ hàng nghìn năm nay. 

Nhiều hoạt động hướng ứng Ngày Sách và Văn hóa đọc 2024 đang diễn ra. Ảnh: Tân Bình

Khoảng hơn một trăm năm trở lại đây, ở châu Âu, châu Mỹ và châu Á, những ngày hay lễ hội đọc sách đã mang tầm vóc quốc gia, trở thành một biểu trưng về văn hóa, giúp tôn vinh văn hóa đọc trong cộng đồng.

Đồng thời, những sự kiện này đều tập trung khẳng định giá trị, vai trò của văn hóa đọc, khuyến khích và đẩy mạnh phát triển sự nghiệp thư viện tại các nước đó. Nhìn trên bình diện quốc tế, những lễ hội, ngày hội đọc sách đã và đang mang lại những hiệu quả tích cực và giá trị to lớn. 

Đặc biệt, trong bối cảnh bùng nổ thông tin, văn hóa nghe nhìn từ nhiều năm nay đã và đang lấn át văn hóa đọc, việc tổ chức các sự kiện khuyến đọc đã góp phần khẳng định văn hóa đọc mãi mãi trường tồn và không có gì có thể thay thế được.

Ở Việt Nam, từ năm 2006 - 2013, hưởng ứng Ngày Sách và Bản quyền thế giới (23.4), hằng năm, Vụ Thư viện (Bộ VHTTDL) đã phối hợp với Hội Thư viện Việt Nam, Thư viện Quốc gia Việt Nam tổ chức và phát động ngày hội đọc sách. 

Ngày hội dần trở thành nề nếp và đi vào cuộc sống, có sức lan tỏa rộng rãi từ Trung ương tới khắp 63 tỉnh, thành trong cả nước; tôn vinh văn hóa đọc. Ngày hội còn giúp huy động được sự đóng góp, hỗ trợ, tài trợ cả về vật chất lẫn tinh thần cho các thư viện. Công tác xã hội hóa hoạt động thư viện vì thế thu được nhiều kết quả to lớn. 

Đặc biệt, từ năm 2014, theo Quyết định 284/QĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ quyết định lấy ngày 21.4 hàng năm là Ngày Sách Việt Nam và sau này là Quyết định số 1862/QĐ-TTg về việc tổ chức Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam.

Từ đó đến nay, Ngày Sách và Văn hóa đọc ở nước ta đã nhận được sự tham gia, hưởng ứng, quan tâm chú ý, tài trợ ngày càng tích cực của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước với hàng vạn cuốn sách, trang thiết bị, cơ sở vật chất có giá trị. 

Đặc biệt, số sách, báo nhận được thông qua các ngày hội đọc sách đã nhanh chóng được đưa tới các điểm đọc sách, báo, tủ sách, thư viện ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào các dân tộc, nơi người dân đang “khát sách”. Đây có thể nói là kết quả khả quan, mang ý nghĩa xã hội mà ngành thư viện Việt Nam nói chung, Hội Thư viện Việt Nam nói riêng đã nỗ lực để thúc đẩy mạnh phát triển văn hóa đọc và công tác thư viện. 

Để không ngừng nâng cao văn hóa đọc cho toàn dân, giúp ngày Sách và Văn hóa đọc ở Việt Nam ngày càng lan tỏa mạnh mẽ trong xã hội, giúp ngành thư viện nước ta ngày càng phát triển, tôi xin đề xuất một số nội dung. 

Văn hóa đọc đang được lan tỏa mạnh mẽ trong mọi tầng lớp nhân dân. Ảnh: Kim Ly

Trong đó, đề nghị Bộ VHTTDL và các ban, bộ, ngành chức năng, các địa phương trong cả nước tiếp tục triển khai mạnh mẽ thực hiện Chỉ thị 42/CT-TW của Ban Bí thư về nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản và Thông báo số 19-TB/TW thông báo kết luận của Ban Bí thư về việc tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 42 của Ban Bí thư khóa IX về nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản; đồng thời tích cực triển khai Luật Thư viện và các văn bản pháp quy về công tác thư viện, nhằm từng bước xây dựng và phát triển một xã hội học tập, xây dựng môi trường văn hoá đọc trong các tầng lớp nhân dân.

Đối với hoạt động xuất bản, cần có chiến lược nghiên cứu thị trường, nhu cầu đọc của mọi tầng lớp nhân dân để có kế hoạch xuất bản những cuốn sách hay, sách tốt, đáp ứng nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng. 

Đặc biệt, cần chú ý đến chất lượng nội dung của xuất bản phẩm, hạn chế tối đa việc xuất bản ra những cuốn sách vô bổ, nội dung nhạt nhẽo, vừa làm tốn tiền của độc giả, lại vừa làm mất thì giờ của họ. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu để có nhiều ấn phẩm sách điện tử, sách nói, phục vụ nhân dân trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Việc tuyên truyền, giới thiệu sách cũng cần được tăng cường và thường xuyên hơn. Là một sản phẩm văn hoá, cũng là hàng hoá nhưng chi phí dành cho quảng bá sách hiện nay còn rất khiêm tốn, ít hơn rất nhiều so với việc quảng bá các sản phẩm khác; chưa hình thành một chiến lược kinh doanh cụ thể.

Những bài giới thiệu sách trên báo còn chưa nhiều, lại tản mạn. Trên truyền hình đã có mục điểm báo hằng ngày thì chúng ta cũng nên có mục điểm sách hằng ngày, hằng tuần và có thể miễn phí hoặc ưu đãi giảm giá phát tin…. Ngoài ra, các nhà xuất bản trước khi phát hành cũng nên có kế hoạch quảng bá sách rộng rãi, đa chiều, thiết thực hơn. 

Trong hoạt động thư viện, chúng ta cần làm tốt hơn nữa công tác tuyên truyền, giới thiệu sách và giúp ngành xuất bản điều tra thị hiếu đọc, để định hướng văn hoá đọc cho toàn xã hội. Hơn nữa, tăng cường bổ sung sách, báo, tài nguyên thông tin, xây dựng kho tư liệu ngày càng phong phú với phương châm bám sát nhu cầu bạn đọc, bổ sung kịp thời các loại tài liệu, bộ sưu tập số có giá trị, có tác dụng tốt trong phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, xoá đói, giảm nghèo ở địa phương. Đặc biệt, các thư viện phải nói không với sách giả, sách kém chất lượng trên thị trường

Một trong những yếu tố cần được chú trọng là đổi mới phương thức phục vụ trong thư viện, chuyển từ phục vụ kho đóng sang phục vụ kho mở, kho tự chọn. Qua đó, bạn đọc có điều kiện tiếp cận nhanh sách báo, tài nguyên thông tin. 

Ngoài ra, cũng cần tổ chức tốt việc hướng dẫn bạn đọc, ứng dụng CNTT phục vụ việc đọc, tra cứu tài liệu nhanh chóng, thuận tiện; tăng cường luân chuyển sách báo xuống cơ sở, vùng sâu, vùng xa, đồng bào dân tộc; đa dạng hoá các loại hình thư viện như điểm bưu điện - văn hoá xã, tủ sách pháp luật, thư viện trường học…

Dù Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam mới chỉ được hình thành và tổ chức cách đây chưa lâu song có thể khẳng định, tất cả những gì mà chúng ta đã đạt được, những tình cảm và trách nhiệm của bạn đọc, nhân dân, các tổ chức xã hội, cá nhân trong và ngoài nước đối với Ngày sách và Văn hóa đọc Việt Nam trong những năm tháng qua luôn là “nguồn sữa mẹ” góp phần nuôi dưỡng, duy trì, phát triển và tôn vinh văn hóa đọc ở Việt Nam, một nước có truyền thống ham học, ham đọc sách và có nền văn hiến lâu đời .