VH- Nhân dịp kỷ niệm 43 năm Ngày Đà Nẵng được giải phóng, ngày 29.3, UBND thành phố Đà Nẵng sẽ tổ chức Lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Thành Điện Hải và khởi công Dự án tu bổ, phục hồi, tôn tạo di tích này. Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Thành Điện Hải được công bố theo Quyết định số 2082/QĐ-TTg ngày 25.12.2017 của Thủ tướng Chính phủ.

          Một góc Thành Điện Hải

Di tích bị khuất lấp, chồng lấn

Ông Huỳnh Văn Hùng, Giám đốc Sở VH-TT Đà Nẵng cho biết: Trải qua gần 200 năm lịch sử, chịu sự tác động của thiên nhiên, sự tàn phá của chiến tranh và của cả con người, Thành Điện Hải đã và đang bị xuống cấp trầm trọng. Năm 1988, Thành được xếp hạng là Di tích cấp quốc gia, tuy nhiên, không những Thành không được bảo vệ, tu bổ mà còn bị xâm hại nặng nề hơn, cả vùng đệm và vùng lõi - yếu tố gốc của di tích.

Ngoài việc di tích bị khuất lấp giữa bộn bề nhà cao tầng, còn có 80 hộ dân xây nhà chồng lấn lên tường thành ở phía Tây Thành Điện Hải. Một số công trình đã làm ảnh hưởng đến không gian chung của Thành Điện Hải như: Bến du thuyền và nhà hàng ở đường Bạch Đằng; Trạm điện của Trung tâm Công nghệ phần mềm; Nhà văn hóa P. Thạch Thang; Khu nhà làm việc của Trung tâm Thể thao Người lớn tuổi, CLB Thái Phiên... Đặc biệt là thành phố cho xây dựng Bảo tàng Đà Nẵng ngay vị trí trung tâm của Thành Điện Hải. Chưa kể một số cơ quan công sở trong khu vực đã làm ảnh hưởng đáng kể đến không gian của di tích quốc gia đặc biệt này.

Tuy vậy, trước đây các ý kiến về việc trùng tu Thành Điện Hải chưa được lãnh đạo TP quan tâm. Trong một thời gian dài, di tích Thành Điện Hải đã bị xâm hại biến dạng trông rất đau lòng.

Súng đại bác, thuyền chiến mà các nghĩa sĩ Thành Điện Hải sử dụng để chống giặc ngoại xâm

 Hệ thống phòng thủ kiên cố Thành Điện Hải

Nỗ lực đòi lại không gian, giá trị di tích

Nhận thức được giá trị văn hóa - lịch sử to lớn của Thành Điện Hải, từ năm 2016 đến nay, lãnh đạo thành phố đã chỉ đạo triển khai nhiều giải pháp cụ thể để từng bước bảo vệ, tu bổ, phục hồi di tích, như giải tỏa một số khu nhà, công trình; dừng hẳn dự án xây dựng Trung tâm lưu trữ thành phố ở phía Bắc, vận động 80 hộ dân chuyển dời nhà cửa ra khỏi tường thành ở phía Tây, quyết định chuyển Bảo tàng Đà Nẵng hiện nay ra khỏi di tích, đến số 42 Bạch Đằng. Lãnh đạo thành phố cũng đang chỉ đạo khảo sát quy hoạch xây dựng ở khu vực này một quảng trường, trong đó Thành Điện Hải được xác định là Trung tâm.

Thành phố Đà Nẵng cũng đã làm mọi thứ để mang lại sự nguyên vẹn có thể cho Thành Điện Hải như: Tổ chức Hội thảo khoa học về giải pháp bảo tồn di tích Thành Điện Hải (tháng 12.2017), tiến hành cải tạo, nâng cấp di tích quốc gia Nghĩa Trủng Khuê Trung, nơi an táng 1.500 hài cốt nghĩa sĩ và đồng bào hy sinh trong cuộc kháng chiến (sẽ khởi công tháng 4.2018 với kinh phí 5 tỉ đồng), Hội thảo khoa học cấp quốc gia về ý nghĩa cuộc chiến chống ngoại xâm tại Đà Nẵng thời kỳ 1858 - 1860 (tháng 8.2018), tổ chức lễ kỷ niệm 160 năm Đà Nẵng kháng chiến chống Pháp (1.9.2018), nghiên cứu làm hồ sơ xếp hạng di tích Nghĩa địa Pháp - Y pha nho (năm 2018), cử đoàn công tác đi sưu tầm tài liệu, hiện vật tại Pháp (năm 2018) v.v…

Bảo tàng Đà Nẵng xây trên khu trung tâm Thành Điện Hải sắp phải di dời trả lại không gian di tích

Những hộ dân xây nhà chồng lấn lên tường thành phải tháo dỡ

 Khách du lịch tham quan Thành Điện Hải

Riêng dự án tu bổ, phục hồi, tôn tạo di tích quốc gia đặc biệt Thành Điện Hải giai đoạn 1, khởi công ngày 29.3.2018, dự kiến hoàn thành tháng 10.2018 với kinh phí 102,7 tỉ đồng, bao gồm các hạng mục: giải tỏa, đền bù nhà ở, vật kiến trúc (đã thực hiện 80 tỉ đồng), phục hồi nguyên trạng hệ thống tường thành, kè hào, hạ tầng cấp thoát nước, tạo cảnh quan chung quanh như khuôn viên, cây xanh, bãi đỗ xe (kinh phí 22,7 tỉ đồng). Giai đoạn 2 của dự án sẽ thực hiện trong năm 2019 - 2020, gồm các hạng mục bên trong Thành (sau khi chuyển dời Bảo tàng Đà Nẵng). Ngành Văn hóa và Thể thao sẽ tiếp tục tổ chức Hội thảo khoa học tìm giải pháp tối ưu để thực hiện dự án giai đoạn này, đảm bảo đặc điểm, tính chất của một di tích cấp quốc gia đặc biệt. Sau khi dự án hoàn thành sẽ trở thành một điểm đến hấp dẫn cho việc tìm hiểu lịch sử, giáo dục, phát huy truyền thống, phục vụ tốt khách tham quan, du lịch trong nước và quốc tế.

Ngọc Diên